MATERIA

Izarrak, arrokak, zelulak, arnasten dugun airea eta airean flotatzen duten hauts izpiak materiaz osatuta daude. Ideiak, poza, bakea eta hizkuntza, ordea, ez dira materiatzat hartzen.

Gorputz bat likidoan sartzen dugunean, gorantzako bultzakada jasaten du eta kanporatzen du likido kopuru bat. Gorputzak kanporatutako likidoaren pisua, gorputzak jaso indar bera du.

Nahastura heterogeneoetan, osagaiak begi hutsez antzematen dira, eta bereizten errazak dira. Nahastura heterogeneoetan dira, esate baterako, marrubiak esnegainez (esnegaina eta marrubiak erraz bereizten dira) eta granitoa (gaia osatzen duten mineralak oso ondo bereizten dira: kuartzoa, feldespatoa, eta mika).

Bahetzea hainbat tamainako solidoek osatutako nahasturak bereizteko erabiltzen da. Horretarako, hainbat tamainako zuloak dituzten baheetatik pasaratzen.

Iragazteari esker, solido batek eta likido batek osatutako nahasturen osagaiak bereiz daitezke. Nahastura iragazki batetik pasaraziz egiten da.

Dekantazioa dentsitate desberdinetako bi likido bereizteko erabiltzen da. Nahastura dekantazioa inbutua deritzon ontzi baten jalkitzen uzten da, bi likidoak bereizi eta dentsitate txikiena duena gainean den arte. Ondoren, inbutuko giltza ireki eta likidorik dentsoena ontzi batera isurtzen da.

Destilazioa disoluzio bat osatzen duten bi likido bereizteko erabiltzen da.

Gorputz bat likidoan sartzen dugunean, gorantzako bultzakada jasaten du eta kanporatzen du likido kopuru bat. Gorputzak kanporatutako likidoaren pisua, gorputzak jaso indar bera du.

Tenperatura igotzen denean, solidoak likido bihurtzen dira. Aldaketa horri fusio deritzo. Tenperatura are gehiago igoz gero, likidoak gas bihurtzen dira. Egoera aldaketa horri lurruntze deitzen zaio.

Materiaz osatuta dago inguruan dugun guztia: ura, animaliak nahiz liburuak. Airea bera ere materia da ikusi ezin dugun arren. Masa duen eta bolumena hartzen duen oro da materia. Definizio horrek hainbat materia mota biltzen ditu bere baitan beren propietate orokorren arabera bereiz daitezkeenak.

Tenperatura jaisten denean, gasak likido bihurtzen dira, kondentsazio izeneko prozesuaren bidez. Tenperatura are gehiago jaitsiz gero, likidoak solido bihurtzen dira. Egoera aldaketa horri solidotzea deritzo.

Bolumena gorputz batek hartzen duen espazioa da. Litroan (1) neurtzen da, eta ontzi graduatuak (hala nola, probetak eta ontzi neurgailuak) erabiltzen dira berori kalkulatzeko. Elefanteak arratoiak baino espazio handiagoa hartzen duenez, elefantearen bolumena ere arratoiarena baino handiagoa da.

1

4

3

2

Tenperatura bakarrik

Bat ere ez

Tenperatura eta dentsitatea

Dentsitatea bakarrik

3

5

6

2

Sublimazioa deitzen da.

Fusioa deitzen da.

Solidotzea deitzen da.

Kondentzazioa deitzen da.

6

4

3

2

4

3

2

1

Bahetzea hainbat tamainako solidoek osatutako nahasturak bereizteko erabiltzen da. Horretarako, hainbat tamainako zuloak dituzten baheetatik pasaratzen.

Disoluzioak nahastura homogeneoak dira, baina bereziak. Bi osagaik edo gehiagoko osatuta daude, eta horietako bat, gutxienez, likidoa da. Disoluzioak dira, besteak beste, itsasoko ura eta kafesnea.

Nahastura homogenoetan , osagaiak ez dira begi hutsez antzematen eta ez dira bereizten errazak. Mota horretako nahasturak dira, esaterako, arnasten dugun airea (nitrogenoz, oxigenoz eta beste gas batzuez osatuta) eta bizkotxoa ( irinaz, arrautzez, esnez, azukrez eta legamiaz egina).

Nahastura heterogeneoetan, osagaiak begi hutsez antzematen dira, eta bereizten errazak dira. Nahastura heterogeneoetan dira, esate baterako, marrubiak esnegainez (esnegaina eta marrubiak erraz bereizten dira) eta granitoa (gaia osatzen duten mineralak oso ondo bereizten dira: kuartzoa, feldespatoa, eta mika).